Het heeft me enorm goed gedaan Omarm de chaos te lezen, het nieuwe boek van Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid, dat hij schreef met journalist Mischa Verheijden (Uitgeverij De Geus, 2021). De boodschap raakt iedereen. Ik wil het ook van harte aanbevelen aan hulpverleners, coaches, mindfulness- en compassietrainers, die eens een prikkelend boek buiten de eigen comfortzone willen lezen.

De titel van dit boek trof me als een echo van Jon Kabat Zinn's Full catastrophe living, dat ruim 30 jaar geleden werd gepubliceerd en een klassieker werd op het gebied van mind-body medicine. Kabat-Zinn wees een weg naar gezondheid door de blik naar binnen te richten, ons immer veranderlijke innerlijke landschap te onderzoeken en de verbinding tussen lichaam en geest te herstellen. Omarm de chaos wijst een weg naar gezondheid door de blik op de samenleving te richten, transities te onderzoeken en de verbinding tussen mens en natuur te herstellen. Beide perspectieven ontmoeten elkaar in het besef dat alles met alles verbonden is.

De coronacrisis brengt in versneld tempo gebreken aan het licht in systemen die al vóór corona ernstig ziek waren – in de zorg, het onderwijs, de economie, in het functioneren van politiek en democratie. Het wordt steeds duidelijker: geluk en gezondheid zijn niet maakbaar. Tomeloze economische groei en verbranding van fossiele grondstoffen eisen hun tol. Klimaatverandering, onbeschrijflijk dierenleed, onherstelbare schade aan de natuur en verlies van biodiversiteit zijn de hoge kosten van onze ongezonde leefstijl. De pandemie zou pas echt rampzalig zijn wanneer we terugkeren naar het oude en de kansen missen die deze crisis biedt. Als we de chaos omarmen, die nu eenmaal onvermijdelijk bij transities hoort, kunnen we misschien oude versleten verhalen vervangen door nieuwe, heilzamere verhalen. Verhalen die niet langer de menselijke superioriteit bezingen maar verbindende waarden uitdrukken – gericht op herstel van de verbinding tussen mens en natuur, tussen mensen met elkaar en met zichzelf. Omarm de chaos vertelt een wetenschappelijk gefundeerd nieuw verhaal, dat hoop biedt op een duurzamer evenwicht, met veel praktijkvoorbeelden en een gedurfde toekomstvisie voor Nederland in 2121. Het oude loslaten en het onbekende toelaten zal onvermijdelijk pijn doen, zoals groeipijn nu eenmaal bij het leven hoort.

In het laatste hoofdstuk keert Rotmans terug naar waar Kabat-Zinn begon: naar de persoonlijke transitie, de reis naar binnen. Dat maakt de cirkel rond. Het is geen kwestie van eerst het systeem veranderen en dan het individu (of andersom). Wij zijn het systeem. De blik naar buiten en de blik naar binnen zijn beide nodig. We moeten ons niet laten verleiden tot een stressreductie-industrie om de gevolgen van de stressproductie-industrie weg te poetsen. Dat is voortdraven in de groei-economie, terwijl we naar een circulaire economie toe moeten. Ik denk hierbij aan Mark Leonard’s werk rond Social Mindfulness. Voor mij is dit ook de uitdaging van compassievol leven, waarin we mensen willen trainen met het MBCL-programma (Mindfulness-Based Compassionate Living). Moge ‘Omarm de chaos’, net als ‘Full catastrophe living’, een klassieker worden, en zelfredzaamheid plaats maken voor samenredzaamheid.